Chế độ ăn Keto đã và đang trở thành một trong những chủ đề nhận được sự quan tâm đặc biệt trong cộng đồng những người yêu sức khỏe. Ban đầu, Keto được biết đến rộng rãi nhờ khả năng hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng chế độ ăn này còn mang lại lợi ích vượt trội trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường, cải thiện sức khỏe chuyển hóa và phòng ngừa các bệnh mạn tính. Vậy chế độ ăn Keto thực chất là gì, hoạt động như thế nào trong cơ thể, và liệu đây có thực sự là giải pháp khoa học dành cho những người đang sống chung với tiểu đường? Hãy cùng Bác sĩ Hải giải đáp chi tiết trong bài viết dưới đây.
Keto là gì?
Chế độ ăn Keto, hay còn gọi là Ketogenic Diet, là một phương pháp dinh dưỡng đặc biệt, trong đó tỷ lệ các nhóm chất được điều chỉnh một cách rõ rệt để thay đổi cách cơ thể tạo ra và sử dụng năng lượng. Cụ thể, chế độ ăn này tập trung:
- Chất béo lành mạnh: chiếm khoảng 70-75% tổng năng lượng nạp vào.
- Đạm (Protein): chiếm khoảng 20-25%.
- Carbohydrate (Tinh bột): giảm xuống mức rất thấp, chỉ còn khoảng 5-10%.
Sự cắt giảm carbohydrate mạnh mẽ này buộc cơ thể phải chuyển đổi nguồn năng lượng từ glucose (đường) – vốn được hình thành từ tinh bột và đường – sang ketone, là những hợp chất được tạo ra trong quá trình đốt cháy chất béo tại gan. Khi cơ thể bước vào trạng thái ketosis (sản sinh ketone cao), nó bắt đầu ưu tiên sử dụng chất béo làm nguồn nhiên liệu chính thay vì glucose.
Điều này không chỉ giúp đốt mỡ hiệu quả hơn mà còn cung cấp nguồn năng lượng ổn định, hạn chế tình trạng tăng giảm đường huyết thất thường – một yếu tố then chốt trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường, giúp cơ thể vận hành đều đặn và bền vững hơn.
Xem thêm: Nguy Cơ Bệnh Tật Từ Dầu Thực Vật? Sự Thật Bạn Cần Biết!
Nguồn gốc ra đời của chế độ Keto
Ít ai biết rằng Keto không phải là một xu hướng ăn kiêng hiện đại mới xuất hiện. Thực tế, chế độ ăn Ketogenic đã được nghiên cứu và áp dụng từ cách đây hơn một thế kỷ. Vào năm 1921, bác sĩ Russell Wilder tại Mayo Clinic (Mỹ) đã giới thiệu chế độ ăn này như một phương pháp điều trị bệnh động kinh ở trẻ em, đặc biệt là những ca kháng thuốc.
Mục tiêu ban đầu của Keto không liên quan đến giảm cân hay kiểm soát tiểu đường, mà đơn giản là để hỗ trợ hoạt động điện não, ổn định các cơn co giật thông qua việc thay đổi nguồn năng lượng sử dụng trong cơ thể.
Chỉ về sau này, khi khoa học dinh dưỡng phát triển, nghiên cứu Bueno NB et al., 2013 — Meta-analysis phát hiện ra rằng Keto mang lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe chuyển hóa tổng thể. Các nghiên cứu hiện đại này đã chỉ ra rằng chế độ ăn Keto không chỉ hỗ trợ giảm cân mà còn có tác động tích cực đến việc cải thiện tình trạng kháng insulin, ổn định đường huyết, và giảm nguy cơ các bệnh lý mạn tính như béo phì, tim mạch, tiểu đường type 2, thậm chí là các bệnh lý thần kinh như Alzheimer.
Chính vì thế, ngày nay Keto đang dần được nhìn nhận như một giải pháp khoa học toàn diện, không chỉ dành cho những người muốn kiểm soát cân nặng mà còn đặc biệt hữu ích đối với những ai đang tìm kiếm một phương pháp tự nhiên, bền vững để quản lý bệnh tiểu đường.
Chế độ ăn Keto hỗ trợ điều trị tiểu đường như thế nào?
Tiểu đường, đặc biệt là tiểu đường type 2, không chỉ đơn thuần là do cơ thể thiếu hụt insulin như nhiều người vẫn nghĩ. Thực tế, nguyên nhân sâu xa chính là tình trạng kháng insulin – khi các tế bào trong cơ thể không còn phản ứng nhạy với insulin, khiến đường huyết tăng cao dù cơ thể vẫn sản xuất đủ (hoặc thậm chí thừa) insulin.
Khi chúng ta nạp quá nhiều đường và tinh bột trong thời gian dài, tuyến tụy – cơ quan sản xuất insulin – buộc phải làm việc liên tục để đưa lượng đường dư thừa vào trong tế bào. Về lâu dài, tụy bị quá tải, các tế bào ngày càng “lì” với insulin, và từ đó hình thành vòng xoắn bệnh lý: đường huyết cao – tụy mệt mỏi – kháng insulin tăng – biến chứng tiểu đường.
Chế độ ăn Keto can thiệp vào đúng điểm gốc rễ này bằng cách giảm mạnh lượng carbohydrate nạp vào cơ thể. Cơ chế tác động của Keto có thể tóm gọn như sau:
- Giảm lượng đường đưa vào cơ thể → Tuyến tụy không còn phải “gồng mình” sản xuất insulin liên tục, giúp giảm gánh nặng cho tụy.
- Tăng độ nhạy insulin của tế bào → Khi lượng insulin giảm xuống mức tự nhiên, các tế bào dần lấy lại khả năng phản ứng linh hoạt với insulin, sử dụng đường hiệu quả hơn.
- Ổn định đường huyết lâu dài → Nhờ giảm sự dao động đường huyết, cơ thể hạn chế được các biến chứng nguy hiểm của tiểu đường như tổn thương mạch máu, thận, võng mạc, thần kinh ngoại vi…
Ví dụ dễ hiểu:
- Nếu coi năng lượng từ đường giống như việc đốt giấy – cháy bùng lên rất nhanh nhưng cũng tắt rất nhanh, khiến cơ thể liên tục rơi vào tình trạng đói năng lượng, mệt mỏi và đòi hỏi “nạp thêm”.
- Trong khi đó, năng lượng từ ketone (sinh ra khi cơ thể đốt mỡ) giống như đốt củi – cháy chậm, cháy lâu, duy trì mức năng lượng ổn định, bền vững hơn. Điều này giúp người bệnh tiểu đường tránh được tình trạng tụt huyết áp đột ngột, thèm ăn liên tục và mệt mỏi do biến động đường huyết.
Nhờ cơ chế này, nghiên cứu của Virta Health (Hallberg SJ và cộng sự, công bố trên Diabetes Therapy năm 2018) đã theo dõi hơn 260 bệnh nhân tiểu đường type 2 trong 1 năm. Kết quả cho thấy 94% bệnh nhân giảm hoặc ngưng dùng insulin, trong khi 60% đạt mức HbA1c dưới ngưỡng tiểu đường. Kết quả này được duy trì và củng cố thêm trong nghiên cứu 2 năm tiếp theo, công bố trên Frontiers in Endocrinology (2019) cho thấy rằng chế độ ăn Keto không chỉ giúp kiểm soát tiểu đường hiệu quả, mà còn có thể hỗ trợ giảm liều thuốc hoặc ngưng thuốc ở một số bệnh nhân (tất nhiên, cần có sự giám sát y tế chặt chẽ).
Xem thêm: Quan Niệm Sai Lầm Về Ăn Uống: Ăn Đúng Giờ Có Thực Sự Tốt Cho Sức Khỏe?
Lợi ích của Keto đối với bệnh tiểu đường
Theo Bác sĩ Hải, chế độ ăn Keto không chỉ giúp kiểm soát lượng đường huyết mà còn mang lại nhiều lợi ích sâu rộng cho người mắc tiểu đường. Cụ thể:
- Giảm kháng insulin, tăng khả năng sử dụng insulin tự nhiên: Khi lượng carbohydrate giảm mạnh, cơ thể không còn cần sản xuất quá nhiều insulin. Nhờ vậy, các tế bào có cơ hội “hồi phục”, dần trở nên nhạy cảm hơn với insulin tự nhiên.
- Ổn định đường huyết, hạn chế cơn tăng đường huyết đột ngột: Keto giúp duy trì mức năng lượng ổn định nhờ nguồn năng lượng từ ketone. Điều này giúp người bệnh tránh được những đợt tăng, giảm đường huyết bất thường – nguyên nhân gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.
- Giảm mỡ thừa, hỗ trợ kiểm soát cân nặng và huyết áp: Béo phì và cao huyết áp là hai yếu tố nguy cơ phổ biến ở người tiểu đường type 2. Việc cơ thể ưu tiên đốt mỡ thay vì tích mỡ khi theo Keto giúp giảm cân an toàn và kiểm soát huyết áp hiệu quả hơn.
- Cung cấp nguồn năng lượng bền vững: Không còn tình trạng “tụt đường” nhanh chóng sau khi ăn, cơ thể người bệnh duy trì được hiệu suất hoạt động cao hơn, tinh thần tỉnh táo, ít cảm giác đói vặt.
- Hạn chế biến chứng nguy hiểm liên quan đến tiểu đường: Đường huyết ổn định giúp bảo vệ hệ tim mạch, thận, mắt và hệ thần kinh ngoại biên – những cơ quan dễ bị tổn thương khi đường huyết dao động thất thường.
Đặc biệt, theo ghi nhận lâm sàng, nhiều bệnh nhân khi áp dụng chế độ Keto đúng cách dưới sự hướng dẫn của bác sĩ đã có thể giảm liều thuốc tiểu đường hoặc thậm chí ngưng hoàn toàn thuốc. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi sự theo dõi y tế chặt chẽ để đảm bảo an toàn.
Những lợi ích mở rộng khác của Keto
Không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ kiểm soát tiểu đường, chế độ Keto còn mang lại lợi ích trong nhiều lĩnh vực sức khỏe khác:
- Giảm béo phì, kiểm soát trọng lượng cơ thể:
Khi cơ thể quen sử dụng mỡ làm nhiên liệu chính, việc giảm cân trở nên bền vững và dễ dàng hơn, mà không cần phải chịu đói hay cắt giảm calo cực đoan. - Cải thiện sức khỏe tim mạch:
Chế độ Keto giúp giảm chỉ số triglyceride, tăng cholesterol tốt (HDL) và giảm cholesterol xấu (LDL nhỏ đậm đặc) – từ đó hỗ trợ ngăn ngừa xơ vữa động mạch và các biến cố tim mạch. - Hỗ trợ điều trị Alzheimer và các bệnh thần kinh thoái hóa:
Ketone được coi là nguồn năng lượng “sạch” cho não bộ, giúp bảo vệ tế bào thần kinh, làm chậm tiến trình thoái hóa ở các bệnh như Alzheimer, Parkinson… - Điều hòa nội tiết tố, hỗ trợ hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) và hiếm muộn:
Bằng cách cải thiện độ nhạy insulin, Keto giúp điều chỉnh sự mất cân bằng hormone – nguyên nhân gốc rễ của nhiều trường hợp PCOS và khó mang thai.
Có thể thấy, Keto không đơn thuần là một chế độ ăn kiêng để giảm cân nhanh chóng, mà còn là một chiến lược dinh dưỡng lâu dài, giúp tái tạo sức khỏe từ gốc, ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý mãn tính.
Keto: Trở về với cách ăn của tổ tiên
Một góc nhìn thú vị về chế độ ăn Keto là việc nó rất gần với cách ăn uống tự nhiên của tổ tiên chúng ta từ hàng nghìn năm trước. Thời kỳ săn bắt hái lượm, con người chủ yếu tiêu thụ:
- Thịt, cá, trứng, các loại hạt, rau củ xanh tự nhiên,
- Và gần như không có tinh bột tinh chế hay đường như ngày nay.
Chỉ khi nền công nghiệp thực phẩm phát triển, các sản phẩm như đường tinh luyện, bột mì trắng, dầu thực vật công nghiệp tràn lan, thì tỷ lệ mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường, béo phì, tim mạch, Alzheimer… mới gia tăng đột biến.
Vì vậy, việc áp dụng chế độ ăn Keto không chỉ đơn thuần là một phương pháp dinh dưỡng, mà còn được xem như một cách “thiết lập lại” cơ thể, giúp cơ thể vận hành theo cơ chế tự nhiên vốn có, từ đó tăng cường sức khỏe tổng thể, hạn chế bệnh tật.
Xem thêm: Fasting – Cuộc cách mạng thay đổi sức khoẻ của vợ chồng chú Lê Minh
Keto có thực sự an toàn?
Một câu hỏi thường gặp là: Liệu chế độ ăn Keto có an toàn về lâu dài không?
Theo nghiên cứu y khoa dài hạn của Virta Health Study và những phân tích thực tế, Keto, nếu thực hiện đúng cách, được đánh giá là an toàn và hiệu quả đối với nhiều đối tượng, đặc biệt là người mắc bệnh tiểu đường type 2. Tuy nhiên, để áp dụng an toàn, Bác sĩ Hải xin có một số lưu ý cực kỳ quan trọng:
- Chọn chất béo lành mạnh: Ưu tiên các nguồn chất béo tốt như dầu ô liu nguyên chất, dầu dừa, bơ, quả bơ, cá béo (cá hồi, cá mòi…) thay vì sử dụng mỡ động vật bão hòa hay dầu hydro hóa nhân tạo.
- Chuyển đổi từ từ, tránh cắt giảm tinh bột đột ngột: Việc giảm tinh bột cần thực hiện từ từ để cơ thể có thời gian thích nghi dần với quá trình chuyển đổi từ đốt đường sang đốt mỡ, tránh các tác dụng phụ như mệt mỏi, choáng váng giai đoạn đầu (thường gọi là “Keto flu”).
Lời kết từ Bác sĩ Hải
Chế độ ăn Keto không chỉ là một phương pháp ăn kiêng đơn thuần mà thực sự là giải pháp khoa học giúp kiểm soát tiểu đường từ gốc rễ.
Bằng cách giảm tinh bột, ổn định đường huyết và phục hồi độ nhạy insulin, Keto mở ra cánh cửa mới cho những ai mong muốn kiểm soát bệnh mà không phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc.
Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt nhất, mỗi người cần hiểu rõ cơ chế hoạt động, thực hiện đúng phương pháp và có sự đồng hành của chuyên gia.
Nếu bạn đang tìm kiếm một giải pháp tự nhiên, bền vững cho sức khỏe, hãy tìm hiểu kỹ và bắt đầu hành trình chăm sóc cơ thể một cách chủ động từ chế độ ăn uống – như Keto.
