Trong suốt thai kỳ, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng để đảm bảo sức khỏe của mẹ và sự phát triển toàn diện của thai nhi. Việc hiểu rõ và tuân thủ những nguyên tắc về chế độ ăn uống hợp lý giúp phòng tránh các nguy cơ tiềm ẩn như dị tật bẩm sinh, nhiễm trùng hoặc dị ứng. Một trong những câu hỏi phổ biến của các mẹ bầu là mẹ bầu nên kiêng gì để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé? Bài viết này, Bác sĩ Hải sẽ chỉ ra danh sách các loại thực phẩm cần tránh cùng các lưu ý quan trọng trong quá trình mang thai.
Mẹ bầu nên kiêng gì? 10 loại thực phẩm tuyệt đối không nên ăn
Trong quá trình mang thai, có không ít loại thực phẩm có thể gây hại cho sức khỏe của mẹ và bé nếu không cẩn thận. Việc loại bỏ các thực phẩm này khỏi chế độ ăn hàng ngày là điều cần thiết để đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh. Dưới đây là phân tích chi tiết về 10 loại thực phẩm mẹ bầu nên kiêng tuyệt đối.
Thịt không được nấu chín
Thịt là thực phẩm chứa nhiều đạm và khoáng chất cần thiết, nhưng khi chưa được nấu chín kỹ, chúng tiềm ẩn nguy cơ gây nhiễm khuẩn, đặc biệt là listeria và toxoplasma. Những vi khuẩn này có thể xâm nhập vào thai nhi, gây ra các dị tật thai nghén hoặc thậm chí sảy thai.
Tiêu thụ thịt chưa nấu chín không chỉ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng mà còn ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của mẹ. Đối với các loại thịt như thịt lợn, bò, gà, việc chú ý nấu chín kỹ là điều bắt buộc. Thịt tái hoặc sống còn có thể tồn tại các vi khuẩn gây hại, do đó, mẹ bầu tuyệt đối không nên ăn thịt không chín.
Ngoài ra, việc nấu đủ nhiệt giúp tiêu diệt các ký sinh trùng như toxoplasma, rất nguy hiểm đối với thai nhi. Khi chế biến, cần đảm bảo thịt đạt đúng nhiệt độ, có màu sắc chín đều và không còn máu hoặc nước trong.
Cá sống
Cá sống, đặc biệt là sushi hay các món cá sống khác, là món khoái khẩu của nhiều người, nhưng mẹ bầu cần cẩn trọng. Cá sống có thể chứa ký sinh trùng, vi khuẩn, hoặc chứa các kim loại nặng như thủy ngân cao, gây hại cho sự phát triển của thai nhi.
Nguy cơ nhiễm vi khuẩn Listeria và ký sinh trùng như toxoplasma là lý do lớn nhất khiến mẹ bầu nên tránh xa các món cá sống. Ngoài ra, cá sống còn có thể chứa thủy ngân, quá trình tích tụ lâu dài trong cơ thể mẹ sẽ truyền sang thai nhi gây nguy hiểm.
Thay vì ăn cá sống, các mẹ nên chọn các loại cá đã qua sơ chế kỹ hoặc đã nấu chín để đảm bảo an toàn. Các món ăn từ cá nấu chín giúp giữ nguyên giá trị dinh dưỡng mà vẫn an toàn với sức khỏe.
Cá chứa lượng thủy ngân cao
Thủy ngân là một kim loại nặng gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thần kinh và sự phát triển của thai nhi. Các loại cá như mũi kiếm, cá mập, cá thu vua, cá walleye chứa lượng thủy ngân cao hơn bình thường, do đó, mẹ bầu cần hạn chế tiêu thụ.
Trong bảng dưới đây, chúng tôi tổng hợp các loại cá và mức độ an toàn cho mẹ bầu:
| Loại cá | Mức độ an toàn (theo khuyến nghị) | Lượng thủy ngân (mg/kg) | Ghi chú |
| Cá hồi, cá mòi | An toàn, có thể ăn đều đặn | Thấp | Nguồn cung cấp omega-3 tốt cho thai nhi |
| Cá thu, cá kiếm | Nên hạn chế nếu tiêu thụ nhiều | Cao | Chỉ ăn 340g/tuần, không quá nhiều |
| Cá mập, cá mập hổ | Không nên ăn | Rất cao | Nguy cơ nhiễm độc cao |
| Cá Walleye | Hạn chế, tốt nhất tránh | Trung bình cao | Nên hạn chế trong chế độ ăn hàng tuần |
Việc kiểm soát lượng cá tiêu thụ giúp mẹ tránh tích tụ quá nhiều thủy ngân trong cơ thể, bảo vệ sự phát triển của não bộ thai nhi.
Xem thêm: Mẹ bầu ăn gì để con thông minh ngay từ trong thai? Gợi ý từ bác sĩ
Trứng sống
Trứng sống là một nguồn cung cấp protein, vitamin và khoáng chất quan trọng, tuy nhiên, chúng cũng tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn Salmonella. Điều này có thể gây bị tiêu chảy, sốt, và các vấn đề về tiêu hóa, gây hại cho cả mẹ và bé.
Các món ăn chế biến từ trứng sống như salad Caesar hay các loại sốt trứng chưa chín kỹ đều là những nguy cơ tiềm tàng. Để an toàn, mẹ bầu cần đảm bảo trứng được nấu chín kỹ, có màu vàng đẹp, không còn lòng trắng lòng đỏ chảy nước hoặc còn sống.
Ngoài ra, việc sử dụng mayonnaise tự làm hoặc mua không đảm bảo rõ nguồn gốc có thể chứa trứng sống gây nhiễm khuẩn. Mẹ có thể thay thế bằng các loại sốt đã qua xử lý nhiệt hoặc tự chế biến tại nhà để đảm bảo an toàn.
Các loại phô mai mềm
Phô mai mềm như camembert, brie, feta, phô mai xanh hoặc phô mai Mexico (fresco, blanco) đều có chứa sữa chưa qua xử lý hoặc chưa diệt khuẩn kỹ, tăng nguy cơ nhiễm khuẩn Listeria.
Việc tiêu thụ các loại phô mai này có thể dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng, gây sẩy thai hoặc sinh ra các dị tật thai nhi. Đối với mẹ bầu, tốt nhất là chọn các loại phô mai đã qua xử lý hoặc làm từ sữa tiệt trùng.
Các loại phô mai cứng, như cheddar, gouda, parmesan là lựa chọn an toàn hơn. Khi mua phô mai mềm, mẹ cần chú ý đến nhãn mác để đảm bảo chúng an toàn để tiêu thụ trong thai kỳ.
Thịt nguội, thịt xông khói
Thịt nguội, thịt xông khói là những thực phẩm tiện lợi, nhưng lại chứa nhiều vi khuẩn như Listeria, Salmonella, hoặc ký sinh trùng. Đặc biệt, khi chế biến không đúng cách hoặc ăn sống, nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng tăng cao.
Chắc chắn mẹ bầu cần hạn chế tối đa tiêu thụ các loại thịt này, hoặc chỉ ăn khi đã qua chế biến kỹ và nấu chín hoàn toàn. Thường xuyên kiểm tra hạn sử dụng, chọn các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng để giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh.
Ngoài ra, thịt nguội còn dễ gây ngộ độc thực phẩm nếu không bảo quản đúng cách. Mẹ bầu cần giữ lạnh, tiêu thụ nhanh và tránh để nguội lâu.
Chất ngọt nhân tạo
Chất ngọt nhân tạo như Saccharin, Aspartame, Cyclamate, Sucralose hay Stevia tuy ít calo nhưng cần sử dụng với mức độ hợp lý. Một số nghiên cứu chưa hoàn toàn khẳng định về độ an toàn của chúng trong thai kỳ, do đó, mẹ có thể hạn chế tiêu thụ để tránh rủi ro không mong muốn.
Trong các loại thức uống, mẹ bầu nên ưu tiên nước lọc, nước trái cây tự nhiên hoặc các thức uống không chứa chất phụ gia. Các loại đồ ăn giảm đường tự nhiên sẽ giúp kiểm soát cân nặng và tránh các vấn đề về tiểu đường thai kỳ.
Trà rau thơm
Trà rau thơm như trà bạc hà, trà gừng, trà huyết dụ… có thể mang lại lợi ích trong một số trường hợp, nhưng tác dụng của chúng đối với thai nhi chưa được nghiên cứu rõ ràng. Một số loại trà có thể kích thích co thắt tử cung hoặc gây dị ứng, ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé.
Trong thời gian mang thai, mẹ nên hạn chế hoặc tránh hoàn toàn việc uống các loại trà này, hoặc tham khảo ý kiến của bác sĩ. Thay vào đó, các loại nước uống từ tự nhiên, không chứa caffeine hoặc chất phụ gia là lựa chọn an toàn hơn.
Thực phẩm mau hư
Các loại thực phẩm dễ hỏng như sữa chưa tiệt trùng, hải sản mới đánh bắt, xúc xích tươi hoặc các món ăn không đảm bảo vệ sinh có thể chứa vi khuẩn gây bệnh, ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi.
Mẹ bầu cần đặc biệt chú ý đến nguồn gốc thực phẩm, bảo quản đúng cách và tiêu thụ trong thời gian ngắn. Thực phẩm đã qua chế biến và bảo quản đúng quy trình là an toàn hơn, giúp giảm nguy cơ ngộ độc.
Bia rượu, cà phê và các chất kích thích
Chất cồn trong bia rượu có thể gây ra hội chứng rối loạn phát triển thai nhi, gọi là Hội chứng rối loạn phát triển bào thai do rượu (FAS) với các biểu hiện như chậm phát triển, dị tật bẩm sinh. Rượu còn làm giảm lượng oxy cung cấp cho thai nhi, gây ngộ độc thai nghén.
Cà phê và các thức uống chứa caffeine nên hạn chế tối đa hoặc tránh uống trong thai kỳ vì caffeine có thể ảnh hưởng đến nhịp tim thai, gây tăng nguy cơ sinh non hoặc sảy thai. Thay vào đó, mẹ có thể dùng các thức uống không cồn, nước trái cây, trà thảo mộc tự nhiên an toàn hơn.
Xem thêm: Mẹ bầu ăn gì để con tăng cân nhanh, khỏe mạnh trong bụng mẹ?
Những điều mẹ bầu nên kiêng kị khác
Ngoài việc chú ý đến thực phẩm, các mẹ bầu cần tránh các yếu tố khác có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của chính bản thân và thai nhi. Các lưu ý sau đây giúp mẹ duy trì một thai kỳ an toàn, khỏe mạnh hơn.
Tránh căng thẳng và lo âu quá mức
Căng thẳng kéo dài hoặc lo âu quá mức không chỉ ảnh hưởng đến tâm trạng của mẹ mà còn gây ra các vấn đề về thể chất. Hormone cortisol – hormone stress – có thể làm giảm khả năng miễn dịch, tăng nguy cơ sảy thai hoặc sinh non.
Ngoài ra, stress còn làm giảm lượng máu lưu thông tới nhau thai, ảnh hưởng đến sự cung cấp oxy và dinh dưỡng cho thai nhi. Do đó, mẹ cần duy trì tâm trạng tích cực, tham gia các hoạt động thư giãn, thể dục nhẹ nhàng hoặc thiền để giảm căng thẳng.
Kiêng vận động mạnh và làm việc nặng
Trong thời gian mang thai, mẹ bầu nên hạn chế các hoạt động vận động quá sức hoặc làm việc nặng nhọc. Vận động hợp lý giúp tăng cường thể lực, giảm stress, nhưng làm việc nặng hoặc vận động mạnh có thể gây sảy thai, nhức mỏi, hoặc chảy máu âm đạo.
Các bài tập nhẹ như đi bộ, yoga dành cho bà bầu là phù hợp để duy trì sức khỏe. Mẹ cũng nên có thời gian nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc quá nhiều hoặc đứng quá lâu trong ngày.
Tránh tắm nước quá nóng
Tắm nước nóng, đặc biệt là nước nóng quá 39 độ C, có thể làm giãn mạch, giảm lượng máu tới tử cung, gây nguy cơ sinh non hoặc dị tật bẩm sinh. Ngoài ra, nhiệt độ cao còn làm tăng nguy cơ mất nước, gây mệt mỏi và ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
Mẹ nên sử dụng nước ấm, hạn chế tắm lâu hoặc ngâm mình trong bồn tắm quá lâu. Thay vào đó, tắm bằng nước ấm dịu và duy trì nhiệt độ phù hợp để tránh gây quá nhiệt cho cơ thể.
Tránh dùng các loại thuốc không kê đơn
Không tự ý sử dụng thuốc hoặc bổ sung khi chưa có ý kiến của bác sĩ là quy tắc vàng trong thai kỳ. Một số thuốc hoặc thực phẩm chức năng có thể gây dị tật, sảy thai hoặc gây tổn thương cho thai nhi.
Mẹ cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào, kể cả thuốc giảm đau, bổ sung vitamin hoặc các thảo dược truyền miệng để đảm bảo an toàn. Đặc biệt, các loại thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau hoặc thuốc an thần đều cần có sự hướng dẫn của chuyên gia.
Không tiếp xúc với các chất hóa học độc hại
Các chất hóa học như thuốc tẩy rửa, thuốc trừ sâu, dung môi công nghiệp, hoặc bụi độc hại có thể gây ra dị tật, thai chết lưu hoặc các vấn đề về hệ thần kinh của bé.
Mẹ cần sử dụng đồ dùng, vật dụng trong nhà có nguồn gốc rõ ràng, đeo khẩu trang khi phải tiếp xúc với bụi hoặc hóa chất, và hạn chế làm việc tại các nơi ô nhiễm, độc hại.
Xem thêm: Thực đơn cho bà bầu 3 tháng đầu: Ăn đúng để con phát triển tối ưu
Hạn chế di chuyển bằng máy bay
Trong thời gian mang thai, đặc biệt là tam cá nguyệt thứ 1 và thứ 3, mẹ cần hạn chế đi máy bay trừ khi thực sự cần thiết và có sự đồng ý của bác sĩ. Di chuyển lâu hoặc ở trong không gian kín dễ gây mệt mỏi, phù nề hoặc rối loạn huyết áp.
Nếu cần đi xa, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ về các biện pháp phòng ngừa thai kỳ như mặc quần co giãn, đảm bảo đủ nước và nghỉ ngơi hợp lý trong suốt hành trình.
Kiêng quan hệ tình dục khi có nguy cơ cao
Quan hệ tình dục trong thời gian mang thai bình thường khá an toàn, nhưng đối với những mẹ có nguy cơ như nhau thai níu thấp, cổ tử cung yếu hoặc có hiện tượng ra máu, cần hạn chế hoặc kiêng quan hệ.
Việc duy trì an toàn trong quan hệ giúp tránh các rối loạn về âm đạo, nhiễm trùng hoặc các biến chứng thai kỳ. Mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định thời điểm phù hợp và những điều cần lưu ý.
Lời kết
Chăm sóc dinh dưỡng và lối sống hợp lý là chìa khóa để có một thai kỳ an toàn và khỏe mạnh. Việc kiêng cữ đúng cách không chỉ giúp phòng tránh các nguy cơ về dị tật, nhiễm trùng hoặc sảy thai, mà còn góp phần vào sự phát triển toàn diện của thai nhi. Mẹ bầu cần chú ý tránh xa các thực phẩm chứa nhiều chất độc hại, không an toàn, đồng thời duy trì lối sống tích cực, tránh căng thẳng, vận động hợp lý và chăm sóc sức khỏe bản thân. Qua đó, bạn sẽ xây dựng nền tảng vững chắc cho hành trình làm mẹ đầy hạnh phúc và thành công.
